De kortste weg is binnendoor

Deze titel heb ik niet zelf verzonnen. Ik heb ‘m gepikt. Kortgeleden was ik op een netwerkbijeenkomst van de Stichting Kwaliteitskader Jeugd – voor alle professionals in de jeugdzorg bekend als SKJ. Thema van de bijeenkomst was “complexe scheidingen, jeugdprofessionals en tuchtrecht”. Allerlei professionals vertelden daar over hun dagelijkse praktijk met complexe scheidingen – een kinderrechter, raadsonderzoeker, jeugdbeschermer, wetenschapper, hulpverlener. Zij vertelden openhartig en gepassioneerd over hun werk met deze uitdagende doelgroep, over de dilemma’s die het werken met vechtende ouders met zich meebrengt in relatie tot tuchtrecht en over het akelige feit dat hun focus zo getrokken wordt naar de ouders, de (juridische) procedures en de registratie van al je werk, terwijl je je aandacht en zorg zo graag wil richten op de kinderen die in de knel zitten. Ex-partners die niet meer samen voor hun kinderen kunnen zorgen, kenmerken zich door de liefde voor hun kind(eren), grote en machteloze twijfel aan de capaciteiten van de ander tot eenzelfde liefde en een eigen perspectief op De Waarheid.  Daarom beschuldigen ze elkaar van alles wat slecht en lelijk is. “Hij is een narcist!”, “Zij is een borderliner!”, beschuldigingen van mishandeling, misbruik en verwaarlozing zijn aan de orde van de dag. Ga daar maar eens aan staan als professional. Want als je de ene ouder niet expliciet gelijk geeft, ben je partijdig en heb je zo een klacht en een tuchtzaak aan je broek.

Er sprak ook een systeemtherapeut. Ouders in complexe scheidingen hebben veelal kwetsuren opgelopen in hun eigen kindertijd, in hun eigen gezin van herkomst. De overlevingsstrategieën die de ouders in hun gevecht om hun eigen kinderen laten zien, komen daar vandaan. Haar werk als systeemtherapeut is de ouders zich bewust te laten worden van hun overlevingsstrategieën. Dakota indianen zeggen daarover: “Je wond is het vuur voor de rest van je leven”. Mooi hè? De therapeut laat ouders bij zichzelf naar binnen kijken naar hun eigen wond en laat hen zien waar hun eigen vuur vandaan komt en hoe dat vuur kan worden ingezet voor de oplossing.

Ik heb er niet van geslapen, die nacht. Al een poosje ben ik binnen onze organisatie bezig met onze eigen klachtenprocedure. Steeds meer klachten vloeien voort uit complexe scheidingen. Het zijn klachten die meestal ongegrond worden verklaard. Slechts 3% (!) van de tuchtzaken bij SKJ worden gegrond verklaard. Ik zie wat een enorme impact het heeft op mijn collega’s en ik kan me zomaar voorstellen dat klagende ouders die geen gelijk krijgen, enorm teleurgesteld en gefrustreerd zijn. Dat helpt allemaal vast niet in de hulpverleningsrelatie.

Dat roept toch vragen op? Dragen klacht- en tuchtrecht eigenlijk wel bij aan de verbetering van de zorg en hulp voor kinderen in de knel tussen vechtende ouders? Is het niet allemaal symptoombestrijding ? Begrijp me niet verkeerd – natuurlijk moeten cliënten hun verhaal ergens kwijt kunnen als er iets niet goed is gegaan in de hulpverlening. En natuurlijk moeten deze verhalen worden gehoord. Maar moeten we zo langzamerhand niet wat anders gaan verzinnen voor deze specifieke groep? In plaats van vecht scheidende ouders een volgend podium te bieden waarop ze hun strijd voort kunnen zetten in plaats van te reflecteren op hun eigen handelen en het effect daarvan op hun kinderen?

Wat zou er gebeuren als we de kortste weg zouden nemen? Binnendoor gaan? Ik ben benieuwd wat er zou gebeuren als we het geld dat wordt besteed aan klacht- en tuchtcommissies, advocaten , juridisch adviseurs, rechtsbijstandsverzekeringen, en registratie uren van professionals, zouden inzetten voor therapie en behandeling van ouders in complexe scheidingen. Ouders hebben net zo goed recht op inzicht in hun eigen handelen als dat hun kinderen recht hebben op een (of twee) veilig en liefdevol thuis waar zij geen wond oplopen die voor vuur zorgt in de rest van hun leven. De kortste weg is immers binnendoor.

Mariëlle Vavier, bestuurssecretaris Jeugdbescherming west